Επιστημονισμός: Η νέα “θρησκεία” της εποχής μας

Κάνοντας κανείς µια απόπειρα να διακρίνει τις επικρατέστερες των φοιτητικών τάσεων στη σηµερινή εποχή, είναι σίγουρο πως θα αναγνωρίσει πως εξέχουσα θέση ανάµεσα τους έχει αυτό που θα ονοµάσουµε επιστηµονισµό, µια τάση δηλαδή ενασχόλησης αποκλειστικά µε το επιστηµονικό αντικείµενο ως µια αυταξία και αντικειµενική πραγµατικότητα παραγνωρίζοντας τον πραγµατικό του ρόλο του γνωστικού αντικειµένου, µε µια παράλληλη συµπεριφορά αποστροφής από οποιαδήποτε συλλογική διαδικασία, όπως και θα εξηγηθεί παρακάτω. Παρακάµπτοντας τις φιλοσοφικές αποδόσεις της λέξης ,την υιοθετούµε µε µια έννοια αρνητική , τoν φετιχισµό της επιστήµης ,δηλαδή την νοηµατική αναγωγή της στο υψηλό αντικείµενο της ανθρώπινης δραστηριότητας. Αυτή η θεώρηση µεταφράζεται στην αφιέρωση του µεγαλύτερου µέρους της "ουσιώδους δραστηριότητας του ατόµου "(αυτή µε την οποία το άτοµο θεωρεί πως πλησιάζει το Ιδεώδες Του Εγώ του) στη βελτίωση της επιστηµονικής του κατάρτισης ή, γενικότερα της µελλοντικής ανάδειξης του ως επιστήµονα (όπως πχ. συνέδρια, εθελοντικές εργασίες , εµπλουτισµός βιογραφικού κλπ), αποµονώνοντας το έτσι από πλήθος άλλων φορέων από τους οποίους θα ξεχωρίσουµε , για λόγους που θα αναφερθούν στη συνέχεια, το κοινωνικό γίγνεσθαι. Προλαβαίνοντας την ερώτηση: "Μα είναι κακό να θέλω να γίνω καλός επιστήµονας;" οφείλουµε την απάντηση : " Βέβαια όχι , έχεις µάλιστα υποχρέωση να το επιδιώξεις."

Ωστόσο , το παραπάνω πακέτο θεωρίας και πράξης βασίζεται στην καλύτερη των περιπτώσεων σε µια αποσπασµατική και νεφελώδη αντίληψη της επιστήµης . Σύµφωνα µε την αντίληψη αυτή ," η επιστήµη αποτελεί το µόνο µέσο το οποίο µας προµηθεύει τις αλήθειες µε τις οποίες εξηγούµε τον κόσµο και αντιµετωπίζουµε τα προβλήµατα του ανθρώπου , εποµένως καθήκον µας είναι να µετέχουµε σε αυτή όσο περισσότερο µπορούµε και να την υπηρετούµε όσο το δυνατόν καλύτερα." Η ανεπάρκεια της παραπάνω αντίληψης έγκειται στην παντελώς µεταφυσική επένδυση της έννοιας επιστήµη ως µιας Ιδέας αιώνιας και υπερουράνιας , αιωρούµενης πολύ πάνω από αυτό που αποτελεί τον πιο σηµαντικό και οργανικά δεµένο µαζί της καθορισµό, την κοινωνική πρακτική και εφαρµογή µε γνώµονα βασικές κοινωνικές ανάγκες. Αγνοεί πως η επιστήµη, τόσο σαν η ήδη συσσωρευµένη γνώση όσο και σαν η διαδικασία παραγωγής νέας γνώσης, µοιράζεται την ιστορικότητα της κοινωνίας και καθορίζεται από αυτή σε βαθµό ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ίδιο µε αυτόν που την καθορίζει. Ωστόσο, ένα εργαλείο το οποίο μπορεί στο σήμερα και χρησιμοποιεί η άρχουσα τάξη μέσω συστηματοποίησης της γνώσης και κατάτμησης του γνωστικού αντικειμένου με σκοπό την ένταξη αυτης, με όσο το δυνατόν καλύτερους όρους προς όφελός της, στην παραγωγική διαδικασία.

 Έτσι σήµερα , το κοινωνικό/οικονοµικό µοντέλο µας για να διατηρηθεί πρέπει να εντάξει και την επιστηµονική δραστηριότητα στο πεδίο άντλησης κέρδους, κυρίως µε τη συστηµατοποίηση της πείρας των άµεσων παραγωγών εκτός της παραγωγικής διαδικασίας και την επανεισαγωγή της εκεί µε τρόπο τετελεσµένο µε σκοπό την όσο το δυνατόν πιο σίγουρη αύξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου. Αυτό δείχνεται και από το γεγονός πως πάνω από τα 2/3 της ερευνητικής δραστηριότητας γίνεται για λογαριασµό εταιριών (που για να επιβιώσουν πρέπει να έχουν κέρδος), οι οποίες επίσης αποτελούν και βασικό χρηµατοδότη για τις περισσότερες έρευνες που γίνονται στα πανεπιστήµια.

Αυτό για το συντριπτικά µεγαλύτερο µέρος της ερευνητικής δραστηριότητας σηµαίνει πως µια ερευνητική οµάδα για να χρηµατοδοτηθεί και να λειτουργήσει συµµετέχει σε διαγωνισµούς ανταγωνιζόµενη µε άλλες οµάδες. Αν πάρει την επιχορήγηση , πρέπει σε συγκεκριµένη προθεσµία να έχει συγκεκριµένο ερευνητικό αποτέλεσµα ,αλλιώς κρίνεται ως µη αποδοτική και η έρευνα της σταµατάει. Αν πάλι καταλήξει σε αποτέλεσµα τότε αυτό θα σφραγιστεί µε µια πατέντα για να είναι εκµεταλλεύσιµο µόνο από τον χρηµατοδότη. Στην πραγµατικότητα οι περισσότερες "life science companies " αναγκάζουν τους ερευνητές τους να αποκρύπτουν επιστηµονικά δεδοµένα όσο η δηµοσίευσή των τελευταίων βλάπτει τα συµφέροντα της εταιρίας(στοιχεία που υπάρχουν ακόµα και στο wikipedia) . Αυτά είναι πολύ λίγα από τα αναρίθµητα πράγµατα που µπορεί να αναφέρει κανείς για την διάβρωση της επιστήµης του σήµερα , αλλά δυστυχώς το µέσον (αυτό το Α4) είναι πολύ περιοριστικό. Όπως φαίνεται , οι ενδιαφερόµενοι για την επιστήµη καθ'αυτή , αυτοί που διακατέχονται από το Αριστοτελικό θαυµάζειν(1*) δεν θα υποτιµήσουν τη θέση του κοινωνικού στη δραστηριότητά τους και θα τοποθετηθούν πάνω σε αυτό έµπρακτα , ειδικά όταν αλλοτριώνεται το επιστηµονικό τους αντικείµενο και η αντίστοιχη πρακτική. Προκύπτει εδώ το εξής ερώτηµα: Που µπορεί λοιπόν να βασιστεί η ερµηνεία της υιοθέτησης του επιστηµονισµού όπως ορίστηκε παραπάνω από µεγάλο αριθµό φοιτητών; Μια προσπάθεια µπορεί να γίνει αν επισηµάνουµε την κρίση θρησκείας/ιδεολογίας , την ξένωση καθώς και την αδυναµία ικανοποίησης των επιθυµιών που δηµιουργούνται στο υποκείµενο στη σύγχρονη εποχή που, όπως όλοι ξέρουν , είναι πολλές. Μπορεί να υποθέσει κάποιος πως η επιστήµη παίζει για το άτοµο τον ψυχικό ρόλο που έπαιζε για τον Πλάτωνα η θεωρία των Ιδεών του, για τον Ηράκλειτο ο Λόγος του , και λίγο πιο παρακινδυνευµένα, για τον πιστό ο Θεός. Αυτό οφείλεται στο χαρακτηριστικό της επιστήµης να αναφέρεται στο καθολικό ,ισχύει σε όλους και σε όλα και αυτό της δίνει συγκεκριµένες δυνατότητες/λειτουργίες στη ψυχοσύνθεση:

1) Σε αυτή συµπυκνώνονται τα διάφορα ενδοβοληµένα(2*) αντικείµενα επιθυµίας από τα οποία το Εγώ παραιτήθηκε

 2) Αναπληρώνει την απώλεια θρησκείας /ιδεολογίας καλύπτοντας την ανάγκη ενίσχυσης του Υπερεγώ

 3) Η ενασχόληση µαζί της ικανοποιεί την ναρκισσιστική επένδυση του Εγώ µε λίµπιντο ,καθώς προσεγγίζει το Ιδανικό του Εγώ που έχει τεθεί από το υποκείµενο.

 Μια τέτοια τάση στο σήµερα, τρέφεται και αναπαράγεται και µε την µετατροπή του καθηγητή, µέσω συγκεκριµένων πρακτικών αλλά και λόγω θέσης, ως αυθεντία και γνώστη της πραγµατικής φύσης της επιστήµης.Η σχέση αυτή µεταξύ διδασκόµενων-διδάσκοντα αφενός καταπνίγει τις τάσεις κριτικής επεξεργασίας της ίδιας της επιστήµης (καθώς και της αξιοποίησης της προς όφελος της άρχουσας τάξης).

Προφανώς και το πρόταγµα δεν είναι µην ασχολούµαστε µε το επιστηµονικό µας αντικείµενο ,το αντίθετο µάλιστα , αν όντως µας ενδιαφέρει το τελευταίο σε βαθµό παραπάνω απ' το να λέµε στον εαυτό µας και στους άλλους πως είµαστε επιστήµονες ή ιατροί και να γουστάρουµε , (κάτι που µας καθιστά αυτοµάτως και για σίγουρα εξαιρετικά δυστυχισµένους και βαρετούς {και αρκετοί είναι αυτοί που παρακινούνται από τέτοιες σκέψεις ,ασχέτως αν δεν το παραδέχονται ούτε στους εαυτούς τους}) πρέπει παράλληλα να αγωνιζόµαστε , γιατί περί αγώνα πρόκειται η προσπάθεια της επίλυσης των µυστηρίων της ζωής και της λειτουργίας του ανθρώπου (όταν µιλαµε για ιατρική) µε το βλέµµα στραµµένο στην καλυτέρευση των όρων και της ποιότητας της ζωής του, µε το βλέµµα στραµµένο εν τέλει στη µετατροπή της ιατρικής σε κτήµα της κοινωνικής πλειοψηφίας τόσο στην εφαρµογή της, αλλά κυρίαρχα όσον αφορά την πρόσβαση σε αυτή ως γνωστικό αντικείµενο και επιστηµονικός κλάδος. Αγώνα που δίνεται στα εργαστήρια και στις κλινικές αλλά και έξω από αυτές από τη στιγµή που αναγνωρίζουµε το άτοµο-υποκείµενο συνδεδεµένο µε την κοινωνία που αλληλεπιδρά. Έτσι για να πετύχει η προσπάθειά µας για να παρέχουµε καλή ιατρική περίθαλψη στους ανθρώπους, πρέπει διεκδικούµε βελτίωση του ίδιου του συστήµατος υγείας, να διεκδικούµε εν τέλει την κοινωνική απελευθέρωση ώστε η προσφορά µας να είναι ουσιαστικά ωφέλιµη και όχι επιζήµια. Και δεν υπάρχει το "τα πράγµατα σήµερα δεν αλλάζουν". Αλλάζουν. Οικονοµικά, ιστορικά, κοινωνιολογικά, φιλοσοφικά, µαθηµατικά , νευροφυσιολογικά, µε λίγα λόγια, επιστηµονικά αποδεδειγµένο.

·1,Το ενδιαφέρον, η αγάπη και η ακατανίκητη επιθυµία να γνωρίσουµε και να κατανοήσουµε τη ζωή, τη φύση τη δηµιουργηµένη από τον άνθρωπο ,τον ίδιο τον άνθρωπο , τις νύχτες µε τους έναστρους ουρανούς( που όπως λέει ο Καντ γέµιζε θαυµασµό την ψυχή του) ,γενικότερα, τον κόσµο. .∆είχνει πως για µας ο τελευταίος έχει νόηµα.

·2. Ενδοβολή ονοµάζεται η διαδικασία µε την οποία µία ψυχική αναπαράσταση ενός αγαπητού/µισητού αντικειµένου ή προσώπου απωθείται ασυνείδητα µε τη µορφή συµβόλου µε σκοπό να εγκατασταθεί σταθερή εσωτερικά η παρουσία του αντικειµένου